ریشه قاصدک و خواص ضدسرطانی: واقعیت علمی یا افسانه گیاهی؟[ویدیو + تست]

خلاصهٔ شواهد آزمایشگاهی و حیوانی

در سال‌های اخیر چندین مطالعهٔ پیش‌بالینی (درون ظرفی و حیوانی) نشان داده‌اند که عصارهٔ ریشهٔ قاصدک می‌تواند در شرایط آزمایشگاهی منجر به کاهش بقای سلول‌های سرطانی و القای آپوپتوز شود. برای مثال، یک مطالعهٔ بنیادی روی سرطان روده نشان داد عصارهٔ آبیِ ریشهٔ قاصدک (DRE) قادر به کاهش رشد سلول‌های سرطانی در مدل‌های کشت و در موش‌ها بوده است و در سلول‌های سالم اثر سمی قابل‌توجهی نداشته است (منبع: مقالهٔ 2016 در PubMed Central). همچنین مطالعاتی بر روی خطوط سلولی کبد (HepG2)، پستان (MCF7، MDA-MB-231) و روده گزارش شده که عصاره‌های مختلف (متانولی، آبی) اثرات ضدتکثیر و پروآپوپتوتیک نشان داده‌اند.

یک مطالعهٔ 2024 نشان داده که ترکیبی به نام تاراکساسترول از ریشهٔ قاصدک می‌تواند مسیرهای التهابی مرتبط با TLR4‑NF‑κB را مهار کند و به کاهش بقای سلول‌های سرطان روده کمک کند؛ اینگونه مکانیسم‌ها توضیح می‌دهند که چگونه عصاره‌ها ممکن است فعالیت ضدتوموری داشته باشند.

مکانیسم‌های پیشنهادی و ترکیبات فعال

ترکیبات شناخته شده در ریشهٔ قاصدک شامل ترپنوئیدها (مانند تاراکساسترول)، فلاونوئیدها، اسیدهای فنولی و اینولین است. تاراکساسترول به‌عنوان یک ترکیب ضدالتهاب و آنتی‌اکسیدان گزارش شده که ممکن است از طریق مهار مسیرهای التهابی و القای آپوپتوز اثر کند. همچنین عصاره‌های کامل حاوی مجموعه‌ای از مولکول‌ها هستند که به‌صورت جمعی ممکن است اثرات ترکیبی نشان دهند.

مطالعات انسانی و محدودیت‌ها

تا کنون شواهد بالینی انسانی (مطالعات کنترل‌شده با بیمارانی که ریشهٔ قاصدک را به‌عنوان درمان اصلی یا مکمل دریافت کرده‌اند) بسیار محدود یا غیرقاطع است. بیشتر نتایج مشهود از آزمایشگاه و مدل‌های حیوانی می‌آیند؛ این سطح از شواهد برای توصیهٔ درمانی در انسان کافی نیست. یک مورد بالینی گزارش‌شده (مورد-گزارش) نشان داد ترکیب عصاره‌های گیاهی ممکن است در شرایط خاص نتایج امیدوارکننده‌ای داشته باشد، اما گزارش‌های موردی قابل تعمیم به‌صورت گسترده نیستند.

ایمنی، سمیت و تداخلات دارویی

مصرف قاصدک در مقادیر معمول غذایی عموماً بی‌خطر در نظر گرفته می‌شود؛ نهادهای رسمی مانند NCCIH و منابع پزشکی معتبر می‌گویند اطلاعات دربارهٔ مصرف مقادیر بالا ناکافی است. گزارش‌ها نشان می‌دهد که:

• ممکن است در افراد حساس به گیاهان خانوادهٔ Asteraceae واکنش‌های آلرژیک رخ دهد.
• قاصدک دارای اثر ادرارآور است؛ بنابراین تداخل با داروهای ادرارآور و تغییر الکترولیت‌ها ممکن است محتمل باشد.
• ممکن است روی متابولیسم برخی داروها اثر بگذارد و تداخلات دارویی رخ دهد؛ بنابراین بیماران تحت درمان مخصوصاً کسانی که داروهای حساس به متابولیسم کبدی یا داروهای ضدانعقاد مصرف می‌کنند باید احتیاط نمایند.

پیشنهادات بالینی و تحقیقاتی

برای ورود ریشهٔ قاصدک یا ترکیبات آن به عنوان درمان در پزشکی بالینی نیازمند مراحل بعدی پژوهش هستیم: تعیین ترکیبات فعال خالص، فارماکوکینتیک، دوزهای مؤثر و ایمن، مطالعات سم‌شناسی طولانی‌مدت، و در نهایت کارآزمایی‌های بالینی تصادفی‌شده که ایمنی و کارایی را در انسان بررسی کنند. تا آن زمان، استفاده از قاصدک باید محدود به مکمل‌های غذایی یا مصرف غذایی معمول باشد و هرگونه استفاده همراه با درمان‌های استاندارد سرطان باید تحت نظر پزشک معالج صورت پذیرد.